Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) là hiệp định thương mại lớn nhất thế giới, tập hợp 15 quốc gia thuộc khu vực châu Á – Thái Bình Dương, trong đó có Việt Nam, trong một khuôn khổ thương mại thống nhất dựa trên các quy tắc chung. 

Đối với các doanh nghiệp ký kết hợp đồng với đối tác Việt Nam, RCEP không chỉ đơn thuần là một hiệp định thương mại. RCEP tạo ra một môi trường pháp lý và thương mại mới, có thể ảnh hưởng đáng kể đến việc soạn thảo hợp đồng, giải quyết tranh chấp và hoạch định chuỗi cung ứng. 

Bài viết phân tích những cách thức chủ yếu mà RCEP thay đổi môi trường pháp lý và kinh doanh trong việc ký kết hợp đồng với các doanh nghiệp Việt Nam. Bài viết gợi ý biện pháp để các công ty có thể thích ứng, tận dụng và hưởng lợi từ các quy định của hiệp định trong khi quản trị tốt các rủi ro pháp lý liên quan. 

RCEP và tầm quan trọng của RCEP đối với việc ký kết hợp đồng 

RCEP có hiệu lực đối với Việt Nam từ đầu năm 2022. Hiệp định này quy tụ nhiều nền kinh tế lớn như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và Úc. RCEP giúp đơn giản hóa các quy tắc thương mại trong khu vực, đồng thời thúc đẩy sự hài hòa về tiêu chuẩn, thuế quan và thủ tục pháp lý giữa các quốc gia thành viên. 

Đối với các doanh nghiệp hợp tác với đối tác Việt Nam, điều này đồng nghĩa với việc: 

  • Giảm thuế quan đối với hàng hóa và dịch vụ được giảm; 
  • Đơn giản hóa quy tắc xuất xứ; 
  • Thuận lợi hóa hoạt động thương mại điện tử xuyên biên giới; 
  • Tăng cường minh bạch trong cơ chế giải quyết tranh chấp. 

Việc hiểu rõ các quy định của RCEP giúp doanh nghiệp tối ưu hóa các hợp đồng thương mại và tận dụng những lợi thế mà trước đây chưa có trong các hiệp định song phương rời rạc. 

Tác động đối với hợp đồng thương mại và cung ứng 

RCEP tạo điều kiện cho việc di chuyển hàng hóa giữa các nước thành viên thuận lợi hơn. Điều này có những tác động quan trọng đối với các hợp đồng thương mại liên quan đến các nhà sản xuất hoặc nhà cung ứng Việt Nam: 

  • Quy tắc xuất xứ: RCEP cho phép áp dụng quy tắc xuất xứ cộng dồn, theo đó hàng hóa được sản xuất ở nhiều quốc gia thành viên RCEP vẫn có thể đủ điều kiện hưởng ưu đãi thuế quan. Do đó, các hợp đồng cần xác định rõ trách nhiệm về nguồn gốc hàng hóa và việc tuân thủ quy định. 
  • Biểu thuế quan: Với việc giảm thuế theo lộ trình, các điều khoản về giá cả và giao hàng trong hợp đồng cung ứng dài hạn cần tính đến thay đổi chi phí và các mốc thời gian áp dụng quy định. 
  • Thương mại điện tử và thương mại số: RCEP khuyến khích giao dịch không dùng giấy tờ và giao dịch sử dụng chữ ký điện tử. Các bên ký hợp đồng với đối tác Việt Nam cần đảm bảo hợp đồng phù hợp với yêu cầu tuân thủ kỹ thuật số. 

Việc xây dựng hợp đồng thương mại một cách bài bản sẽ giúp doanh nghiệp tối đa hóa lợi ích từ ưu đãi thuế quan đồng thời giảm thiểu rủi ro liên quan đến tuân thủ quy tắc xuất xứ. 

Thay đổi trong phân bổ rủi ro hợp đồng và luật áp dụng 

RCEP thúc đẩy tính minh bạch và dự đoán pháp lý giữa các quốc gia thành viên, điều này có thể ảnh hưởng đến cách thức thương lượng và thực thi hợp đồng: 

  • Giải quyết tranh chấp: Mặc dù RCEP không thay thế tòa án trong nước hay trọng tài, hiệp định khuyến khích thủ tục công bằng và cơ chế giải quyết     hiệu quả. Các đối tác Việt Nam có thể cởi mở hơn với các điều khoản trọng tài đặt tại các nước trung lập. 
  • Bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ: RCEP tăng cường các tiêu chuẩn tối thiểu về thực thi quyền sở hữu trí tuệ, giúp các hợp đồng về cấp phép nhãn hiêu, chuyển giao công nghệ và hợp tác thương hiệu với doanh nghiệp Việt Nam trở nên an toàn hơn. 
  • Luật áp dụng và thẩm quyền: Hài hòa hóa khu vực cho phép các bên linh hoạt trong việc chọn hệ thống luật áp dụng hỗn hợp hoặc quy trình giải quyết tranh chấp nhiều cấp. 

Do đó, các công ty nên xem xét lại các điều khoản chuẩn trong hợp đồng để đảm bảo tận dụng tối đa sự rõ ràng pháp lý mà RCEP mang lại. 

Tiềm năng cho việc hợp nhất hợp đồng với các đối tác ASEAN+ 

Một trong những lợi ích thiết thực nhất của RCEP là tạo điều kiện hợp nhất khu vực. Các doanh nghiệp ký hợp đồng với nhiều nhà cung cấp ở ASEAN và khu vực châu Á – Thái Bình Dương, bao gồm cả các công ty Việt Nam, nay có thể đơn giản hóa các thỏa thuận: 

  • Mẫu hợp đồng chuẩn: Các điều khoản chung có thể được sử dụng trên nhiều quốc gia, với ngôn ngữ phù hợp với quy định của RCEP. 
  • Khung hợp đồng xuyên biên giới: Các hợp đồng dịch vụ hoặc cung ứng khung có thể bao phủ nhiều quốc gia với cấu trúc rủi ro, thanh toán và tuân thủ đồng nhất. 
  • Điều khoản tuân thủ tích hợp: Hợp đồng có thể tích hợp việc theo dõi xuất xứ, hồ sơ hải quan và điều khoản bền vững trong một văn bản thống nhất. 

Những cải tiến này giúp giảm phức tạp pháp lý và gánh nặng hành chính, đặc biệt với các doanh nghiệp quản lý mạng lưới sản xuất hoặc phân phối đa quốc gia. 

Yêu cầu về tuân thủ và hồ sơ đối với các hợp đồng đủ điều kiện RCEP 

Một trong những khía cạnh thường bị bỏ qua khi tận dụng RCEP là hồ sơ cần thiết để đủ điều kiện hưởng ưu đãi thuế quan. Các hợp đồng liên quan đến nhà sản xuất hoặc nhà cung cấp Việt Nam cần có điều khoản dự liệu trước các quy trình hải quan và tuân thủ. 

  • Giấy chứng nhận xuất xứ (Mẫu RCEP): Giấy này phải được cấp và nộp cho mỗi lô hàng đủ điều kiện. Hợp đồng nên xác định rõ bên nào chịu trách nhiệm xin cấp và đảm bảo tính chính xác của hồ sơ. 
  • Theo dõi xuất xứ cộng dồn: Vì RCEP cho phép cộng dồn xuất xứ giữa các quốc gia thành viên, hợp đồng nên yêu cầu các nhà cung cấp ghi chép về nguồn gốc nguyên liệu và các giai đoạn chế biến. 
  • Hồ sơ hải quan: Hóa đơn thương mại, danh sách đóng hàng và thông số sản phẩm phải phù hợp với mã HS theo RCEP. Sai sót có thể dẫn đến mất quyền ưu đãi thuế quan hoặc bị áp thuế truy thu. 
  • Chuẩn bị cho kiểm toán: Các điều khoản yêu cầu hợp tác trong trường hợp kiểm tra hải quan hoặc yêu cầu xác minh sẽ giúp giảm rủi ro gián đoạn chuỗi cung ứng. 

Việc tích hợp những yếu tố này vào hợp đồng sẽ nâng cao khả năng thực thi pháp lý và sẵn sàng vận hành, đặc biệt khi xuất khẩu hàng hóa số lượng lớn hoặc nhạy cảm. 

RCEP với hợp đồng dịch vụ: Cơ hội mới cho nhà đầu tư nước ngoài 

RCEP không chỉ điều chỉnh vấn đề việc giảm thuế đối với hàng hóa, hiệp định này cũng bao gồm những quy định quan trọng về dịch vụ, thương mại số và đầu tư — những lĩnh vực thường là trọng tâm của các công ty nước ngoài khi hợp tác với đối tác Việt Nam. 

  • Cam kết tiếp cận thị trường: RCEP thúc đẩy các quy tắc nhập cảnh rõ ràng hơn cho nhà cung cấp dịch vụ trong các ngành tài chính, logistics, công nghệ thông tin và tư vấn. Các hợp đồng với người tiếp nhận dịch vụ Việt Nam nên phù hợp với quyền tiếp cận thị trường. 
  • Dữ liệu xuyên biên giới và chữ ký điện tử: Hiệp định khuyến khích sử dụng xác thực điện tử và cấm yêu cầu dữ liệu phải lưu tại nước sở tại. Hợp đồng dịch vụ nên bao gồm cơ chế thực thi chữ ký điện tử và làm rõ các tiêu chuẩn xử lý dữ liệu. 
  • Điều khoản sở hữu trí tuệ và cấp phép: Khi RCEP tăng cường tiêu chuẩn sở hữu trí tuệ khu vực, các hợp đồng dịch vụ liên quan đến chuyển giao công nghệ, thương hiệu hoặc dịch vụ sáng tạo nên bao gồm điều khoản tham chiếu đến các biện pháp bảo vệ tương thích với RCEP. 
  • Bảo hộ đầu tư: Nhà đầu tư nước ngoài cung cấp dịch vụ tại Việt Nam có thể áp dụng các nguyên tắc giải quyết tranh chấp theo RCEP trong các hợp đồng đầu tư song phương, đặc biệt khi kết hợp với các Hiệp định Đầu tư Song phương (BITs) hiện có. 

Các công ty cung cấp dịch vụ xuyên biên giới cho đối tác Việt Nam nên xem xét lại mẫu hợp đồng để đảm bảo phù hợp với khung pháp lý mở và bảo hộ theo RCEP. 

Kết Luận

RCEP không chỉ là một khung pháp lý thương mại, mà còn là một cơ hội chiến lược để cải thiện cách thức cấu trúc, thương lượng và thực thi hợp đồng với các đối tác Việt Nam. Các doanh nghiệp tích cực đưa các lợi ích của RCEP vào hợp đồng sẽ đạt được ưu thế về chi phí, rõ ràng về pháp lý và vị thế mạnh hơn trong khu vực. 

Tại Corporate Counsels, chúng tôi hỗ trợ các công ty xác định sự tương thích của các hiệp định thương mại quốc tế và pháp luật Việt Nam. Cho dù bạn đang cập nhật hợp đồng cung ứng, soạn thảo mẫu hợp đồng khu vực hay thương lượng các điều khoản xuyên biên giới, các Luật sư Doanh nghiệp của chúng tôi sẵn sàng hỗ trợ. Liên hệ letran@corporatecounsels.vn để tối ưu hóa hợp đồng của bạn theo khung RCEP.