Việt Nam đã trở thành một trong những điểm đến hấp dẫn ở Châu Á cho các giao dịch mua bán sáp nhập (M&A) xuyên biên giới nhờ vào nền kinh tế phát triển nhanh, dân số trẻ, và ngày càng mở cửa cho đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, dù có nhiều cơ hội, việc đầu tư vào một công ty Việt Nam cũng có những khó khăn về luật pháp và quy định. Và chìa khóa của mọi cuộc giao dịch M&A xuyên biên giới thành công là quá trình thẩm định chuyên sâu kỹ lưỡng và được thực hiện tốt. 

Thẩm định chuyên sâu ở Việt Nam không chỉ bao gồm việc hoàn thành một danh sách những điều cần làm. Nó là về việc tìm ra những rủi ro tiềm ẩn, xác định các yếu tố then chốt, xác nhận những giả định, và trang bị cho người mua những thông tin cần thiết để ra quyết định thông minh. Bài viết này sẽ nói về những giai đoạn quan trọng, các thử thách, và phương pháp tốt nhất để thực hiện thẩm định pháp lý chuyên sâu cho giao dịch M&A xuyên biên giới ở Việt Nam. 

Thẩm Định Chuyên Sâu trong Giao Dịch M&A Xuyên Biên Giới Là Gì? 

Thẩm định chuyên sâu đề cập đến việc đánh giá toàn diện công ty mục tiêu để đánh giá vị thế của nó về mặt pháp lý, tài chính, thuế, hoạt động và thương mại. Đối với giao dịch M&A xuyên biên giới, thẩm định chuyên sâu đóng vai trò quan trọng trong việc xác định các rủi ro về tuân thủ, đàm phán các điều khoản thỏa thuận có lợi, và đảm bảo người mua hiểu được bối cảnh về quy định và văn hóa. 

Ở Việt Nam, thẩm định chuyên sâu còn giúp các nhà đầu tư nước ngoài định hướng được những khó khăn đặc thù địa phương từ giới hạn vốn sở hữu nước ngoài đến các hạn chế về cấp phép trước khi cam kết thực hiện giao dịch. Những phát hiện từ quá trình này có thể tác động đáng kể đến việc định giá, các điều khoản bồi thường, cấu trúc giao dịch và kế hoạch tích hợp sau giao dịch. 

Các Loại Thẩm Định Chuyên Sâu ở Việt Nam 

Thẩm định Chuyên sâu về Pháp luật 

Thẩm định chuyên sâu về pháp luật ở Việt Nam thường bao gồm các mảng sau: 

  • Cơ cấu và sở hữu công ty: Xác định liệu công ty mục tiêu có được thành lập hợp lệ và liệu cơ cấu quyền sở hữu của nó có tuân thủ pháp luật Việt Nam, đặc biệt trong các lĩnh vực bị hạn chế đầu tư nước ngoài. 
  • Cấp phép và tuân thủ quy định: Xác nhận rằng công ty sở hữu tất cả các giấy phép doanh nghiệp bắt buộc và giấy phép đặc thù của ngành để hoạt động hợp pháp. 
  • Hợp đồng và nghĩa vụ: Rà soát các hợp đồng thương mại chủ chốt về các điều khoản thay đổi quyền kiểm soát, các tình huống chấm dứt hợp đồng và rủi ro về tuân thủ. 
  • Lao động và tuyển dụng: Kiểm tra các hợp đồng lao động, nội quy lao động nội bộ, đóng bảo hiểm xã hội và sự tuân thủ Bộ luật Lao động Việt Nam, cũng như các tranh chấp với nhân viên đang diễn ra hoặc có thể diễn ra. 
  • Tranh chấp và kiện tụng: Điều tra các vụ kiện tụng đang có hoặc đã có và các rủi ro pháp lý mà có thể ảnh hưởng đến hoạt động hoặc tài sản của công ty mục tiêu. 
  • Sở hữu Trí tuệ (IP): Xác nhận rằng các nhãn hiệu, bản quyền, bằng sáng chế hoặc phần mềm được đăng ký hợp lệ và sở hữu bởi công ty mục tiêu. 

Thẩm định Chuyên sâu về Tài chính và Thuế 

  • Lịch sử báo cáo tài chính: Đánh giá khả năng sinh lời, mức độ nợ và thực tiễn kế toán của công ty. 
  • Tuân thủ thuế: Rà soát liệu các khoản thuế đã được khai báo chính xác và nộp đầy đủ, đặc biệt là các loại thuế GTGT, TNDN và TNCN. 
  • Định giá chuyển nhượng và giao dịch với các bên liên quan: Xác định các rủi ro từ cơ cấu định giá cấp tập đoàn và các giao dịch chưa được kê khai đầy đủ. 

Thẩm định Chuyên sâu về Hoạt động và Thương mại 

  • Khả năng mở rộng kinh doanh: Phân tích khả năng phát triển, thị phần và sự phù hợp chiến lược với tiêu chí của người mua. 
  • Danh mục tài sản và cơ sở vật chất: Rà soát quyền sở hữu hoặc tình trạng thuê của các tài sản chủ chốt. 
  • Chuỗi cung ứng và nền tảng khách hàng: Xác định các phụ thuộc hoặc rủi ro gắn liền với các đối tác quan trọng. 

Những Cân nhắc Pháp lý Đặc thù với Việt Nam 

Các nhà đầu tư nước ngoài cần đặc biệt cẩn thận với các vấn đề về pháp lý và quy định của riêng Việt Nam, vì những khía cạnh tưởng chừng như đơn giản có thể liên quan đến những vấn đề phức tạp đặc thù của Việt Nam gây ảnh hưởng đến sự khả quan và hiệu quả của giao dịch. 

Hạn chế sở hữu nước ngoài: Việt Nam áp đặt các hạn chế về tỷ lệ sở hữu nước ngoài trong một số lĩnh vực kinh doanh nhạy cảm hoặc có điều kiện như ngành ngân hàng, giáo dục, viễn thông, logistics và dược phẩm. Việc hiểu rõ các hạn chế này là cần thiết trước khi bắt đầu tiến hành đàm phán. Trong một số trường hợp, việc vượt qua ngưỡng cho phép có thể làm vô hiệu giao dịch hoặc đòi hỏi tái cấu trúc giao dịch thông qua các thỏa thuận đứng tên có rủi ro cao. 

Quyền sử dụng đất: Ở Việt Nam, toàn bộ đất đai thuộc sở hữu của nhà nước. Thay vì quyền sở hữu đất, các doanh nghiệp được cấp quyền sử dụng đất, có thể chuyển nhượng và cho thuê hoặc thế chấp trong một số điều kiện nhất định. Quá trình thẩm định chuyên sâu cần xác minh tính hợp pháp, thời hạn và khả năng chuyển nhượng của quyền sử dụng, nhất là với các dự án trong lĩnh vực sản xuất, khách sạn hoặc nông nghiệp khi mà việc tiếp cận đất đai đóng vai trò then chốt. 

Tuân thủ cấp phép: Có rất nhiều doanh nghiệp Việt Nam hoạt động với giấy phép hết hạn hoặc không hoàn chỉnh và không phản ánh được toàn bộ hoạt động kinh doanh thực tế. Sự không tương khớp giữa giấy tờ đăng ký kinh doanh và hoạt động hiện tại có thể dẫn đến việc bị cơ quan nhà nước kiểm tra sau giao dịch, phạt tiền, hoặc thậm chí là thu hồi giấy phép. Việc xác nhận rằng toàn bộ hoạt động của công ty mục tiêu đều nằm trong phạm vi ngành nghề đã đăng ký là hết sức quan trọng. 

Phòng chống tham nhũng và rủi ro tuân thủ: Việt Nam đã có nhiều bước tiến trong việc phát triển các khung phòng chống tham nhũng và hối lộ, nhất là đối với các công ty có vốn sở hữu nhà nước hoặc các công ty hoạt động trong ngành nghề quy định. Người mua nước ngoài nên đánh giá chính sách nội bộ, đào tạo nhân viên và lịch sử thực tiễn về tuân thủ các tiêu chuẩn phòng chống tham nhũng trong nước và quốc tế như FCPA hoặc Luật Hối lộ của Vương quốc Anh. 

Cấu trúc đứng tên: Để lách giới hạn sở hữu nước ngoài, một số công ty Việt Nam có thể sử dụng cổ đông đứng tên – người địa phương nắm giữ cổ phần thay mặt nhà đầu tư nước ngoài. Dù phổ biến, các thỏa thuận này không được công nhận về mặt luật pháp và có thể khiến người mua đối mặt với rủi ro pháp lý nghiêm trọng. Quá trình thẩm định chuyên sâu phải tìm hiểu cơ cấu sở hữu thật sự và rà soát những thỏa thuận bên lề, những thứ có thể không thi hành được. 

Quản trị doanh nghiệp và tính minh bạch: Nhiều công ty Việt Nam thuộc sở hữu gia đình hoặc có cơ cấu sở hữu tập trung, với mô hình quản lý không chính thức và tài liệu về các quyết định quan trọng bị hạn chế. Điều này có thể gây ra nhiều thách thức về việc xác nhận quyền hạn, hiểu các nghĩa vụ pháp lý, hoặc đánh giá các quy trình ra quyết định. Những lỗ hổng quản trị nên được xử lý trước khi tiến hành hoàn tất giao dịch. 

Các Rủi Ro Chính trong Thẩm định Chuyên sâu Xuyên biên giới 

  • Rào cản ngôn ngữ: Hầu hết các tài liệu chính thức được viết bằng tiếng Việt. Việc dịch chính xác và có kiến thức pháp lý song ngữ là rất quan trọng. 
  • Tài liệu không nhất quán: Các công ty Việt Nam có thể không có đủ toàn bộ hồ sơ doanh nghiệp hoặc tuân theo các phương thức kinh doanh không chính thức. 
  • Thiếu minh bạch: Một số nghĩa vụ pháp lý, hợp đồng hoặc chính sách nội bộ có thể không được tiết lộ trừ phi được yêu cầu cụ thể. 
  • Giới hạn thời gian: Áp lực phải hoàn tất giao dịch nhanh chóng có thể hạn chế khả năng thực hiện thẩm định chuyên sâu toàn diện. 

Phương Pháp Tốt Nhất Để Thực Hiện Thẩm Định Chuyên Sâu Hiệu Quả ở Việt Nam 

  • Gặp gỡ chuyên gia pháp lý địa phương: Làm việc với các luật sư M&A hiểu rõ quy định pháp luật Việt Nam, văn hóa doanh nghiệp và môi trường luật pháp. 
  • Tùy chỉnh danh sách kiểm tra: Tránh các mẫu danh sách chung. Hãy điều chỉnh phạm vi thẩm định phù hợp với lĩnh vực mục tiêu, mô hình sở hữu và thẩm quyền tài phán 
  • Sử dụng phòng dữ liệu ảo: Tập trung quyền truy cập tài liệu giúp cải thiện sự phối hợp giữa người mua, người tư vấn và luật sư địa phương. 
  • Lên kế hoạch khảo sát thực địa và phỏng vấn: Tương tác với các nhân sự chủ chốt và thăm dò cơ sở vật chất có thể tiết lộ các chi tiết thực tế về hoạt động không được ghi nhận trong tài liệu. 
  • Dự đoán việc tuân thủ sau giao dịch: Bắt đầu lên kế hoạch sớm để khắc phục các vấn đề về giấy phép, tái cơ cấu lao động và nghĩa vụ thuế được xác định trong quá trình thẩm định. 

Cách Các Phát Hiện từ Việc Thẩm Định Chuyên Sâu Ảnh Hưởng Đến Cấu Trúc Giao Dịch 

Thẩm định chuyên sâu không chỉ dừng lại ở việc xác định rủi ro, mà còn trực tiếp cung cấp thông tin về cách các giao dịch được cơ cấu và đàm phán. Người mua thường dựa vào các phát hiện từ quá trình này để bảo vệ khoản đầu tư của mình và hạn chế rủi ro sau khi chốt giao dịch. 

  • Có thể được thương lượng thay đổi giá mua nếu phát hiện các nghĩa vụ tài chính, rủi ro thuế và vấn đề tuân thủ pháp luật. 
  • Các thỏa thuận ký quỹ hoặc giữ lại một phần giá mua có thể được sử dụng để dự phòng cho các rủi ro chưa được giải quyết. 
  • Điều khoản cam đoan và bồi thường thường được chỉnh sửa để phản ánh những rủi ro hoặc thiếu sót thông tin được phát hiện trong quá trình. 
  • Cơ cấu giao dịch giữa mua cổ phần hoặc mua tài sản có thể thay đổi tùy theo các vướng mắc về mặt pháp lý hoặc cấp phép. 
  • Quyền rút khỏi giao dịch có thể được thực hiện nếu quá trình thẩm định chuyên sâu tiết lộ các vấn đề ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng thực hiện hoặc giá trị của thương vụ. 

Về cơ bản, thẩm định chuyên sâu cho phép người mua điều chỉnh các biện pháp an toàn pháp lý và quản lý rủi ro hợp lý về mặt thương mại. 

Kết Luận 

Thẩm định chuyên sâu là nền tảng của bất kỳ thương vụ M&A xuyên biên giới ở Việt Nam. Qua việc tiết lộ sớm các rủi ro về mặt pháp lý, quy định và hoạt động, nó cho phép người mua đưa ra các quyết định sáng suốt, thương lượng các điều khoản có lợi, và đặt ra nền móng cho một quá trình chuyển giao thuận lợi sau mua bán. 

Tại Corporate Counsels, một phần của Le & Tran, đội ngũ M&A của chúng tôi đem đến những giải pháp thẩm định chuyên sâu toàn diện được điều chỉnh phù hợp với bối cảnh quy định và thương mại của Việt Nam. Được công nhận bởi Chambers, Legal500 và Benchmark Litigation, các Luật sự M&A của chúng tôi cung cấp những hiểu biết thực tiễn giúp quá trình giao dịch được thực hiện một cách tự tin. Để nhận hỗ trợ chuyên môn trong thẩm định chuyên sâu M&A xuyên biên giới tại Việt Nam, vui lòng liên hệ với chúng tôi qua letran@corporatecounsels.vn.