Với chủ trương mở rộng cửa của Chính phủ, những năm qua, các nhà đầu tư nước ngoài đã đến Việt Nam.  Đầu tư nước ngoài đã khẳng định được vai trò là khu vực kinh tế năng động,  góp phần thúc đẩy chuyển đổi cơ bản của nền kinh tế, tác động tích cực đến cải cách, đổi mới kinh tế xã hội, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, bộ máy quản lý nhà nước, giúp nâng cao uy tín và vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.

Trong bối cảnh khó khăn chung của kinh tế thế giới, khi mà các xung đột chính trị tại một số quốc gia trên thế giới ngày càng gay gắt, lạm phát vẫn ở mức cao, nhu cầu hàng hoá toàn cầu có xu hướng giảm, điều kiện tài chính toàn cầu thắt chặt, ảnh hưởng mạnh hơn đến doanh nghiệp, thương mại và đầu tư quốc tế, cộng với rủi ro của hệ thống ngân hàng, đứt gãy chuỗi cung ứng chưa được khắc phục hoàn toàn…  đầu tư nước ngoài vào Việt Nam cũng gặp nhiều khó khăn khi đầu tư vào Việt Nam.  Vậy, chính phủ đã có chính sách nào đồng hành cùng nhà đầu tư nước ngoài?  Giải pháp nào cho thu hút đầu tư nước ngoài vào Việt Nam?

Vai trò của nhà đầu tư nước ngoài trong phát triển kinh tế Việt Nam

Cùng với doanh nghiệp trong nước, các doanh nghiệp nước ngoài đang góp phần đưa kinh tế Việt Nam phát triển trở lại.  Thể hiện qua việc các nhà đầu tư nước ngoài vẫn đầu tư vào vào Việt Nam trong bối cảnh kinh tế khó khăn.  Theo số liệu mới nhất từ Bộ Kế hoạch và đầu tư, tính đến ngày 20/09/2023, tổng vốn đăng ký cấp mới, điều chỉnh và góp vốn mua cổ phần, mua phần vốn góp của nhà đầu tư nước ngoài đạt gần 20,21 tỷ USD, tăng 7,7% so với cùng kỳ, giảm 0,5 điểm phần trăm so với 8 tháng đầu năm.  Trong 9 tháng năm 2023, đã có 102 quốc gia và vùng lãnh thổ có đầu tư tại Việt Nam.  Trong đó, Singapore dẫn đầu với tổng vốn đầu tư hơn 3,98 tỷ USD, chiếm hơn 19,7% tổng vốn đầu tư vào Việt Nam, giảm 15,2% so với cùng kỳ 2022. Trung Quốc đứng thứ 2 với 2,92 tỷ USD, chiếm 14,5% tổng vốn đầu tư, tăng 94,9% so với cùng kỳ. Nhật Bản đứng thứ 3 với tổng vốn đầu tư đăng ký gần 2,9 tỷ USD, chiếm hơn 14,3% tổng vốn đầu tư, tăng 51% so với cùng kỳ.

Đầu tư nước ngoài vào Việt Nam theo từng thời điểm có biến động, tuy nhiên vai trò các nhà đầu tư nước ngoài đã được khẳng định. Cụ thể:

– Góp phần thúc đẩy chuyển dịch, đẩy mạnh sự phát triển kinh tế.  Việc thu hút các nhà đầu tư nước ngoài đã phần nào góp phần thúc đẩy  chuyển dịch, đẩy mạnh sự phát triển kinh tế, nhiều mô hình tăng trưởng vượt bật, nâng cao khả năng cạnh tranh của các nhà đầu tư trong và ngoài nước, từ đó thúc đẩy kinh tế phát triển.  Nhiều sản phẩm, dịch vụ, được cạnh tranh đưa ra thị trường, thúc đẩy cải cách thể chế , chính sách kinh tế, môi trường đầu tư kinh doanh, giúp tạo ra nhiều công ăn việc làm cho dân số trẻ của nước ta.  Các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài không những đẩy phát triển thị trường trong nước mà cón tác động  phát triển vào các hoạt động dịch vụ khác, để các hoạt đông này cùng phát triển. Đó là hoạt động kinh doanh khách sạn, dịch vụ, tư vấn, công nghệ…

– Mở rộng thị trường quốc tế, gia tăng kim ngạch xuất khẩu.  Đầu tư nước ngoài tạo ra nhiều thuận lợi cho Việt Nam  đẩy nhanh việc mở rộng thị trường quốc tế, các hoạt động đàm phán song phương, đa phương, ký kết nhiều hiệp định thương mại với các thị trường thế giới.  Nhiều hàng hóa tại Việt Nam được du nhập sang các nước trên thế giới, tạo cơ hội cho thế giới biết đến nền kinh tế du lịch, văn hóa của Việt Nam.  Nhiều xí nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài được thành lập tạo ra mạng lưới sản xuất toàn cầu giúp Việt Nam tham gia vào quá trình phân công lao động khu vực, gia tăng kim ngạch xuất khẩu, từng bước tham gia vào mạng sản xuất và chuỗi giá trị trên thị trường thế giới, khẳng định được vị trí của hàng hóa của Việt Nam.  Xuất khẩu của khu vực đầu tư nước ngoài còn góp phần cân bằng cán cân thương mại, giảm áp lực tỷ giá và cải thiện cán cân thanh toán quốc tế cho Việt Nam.

– Tăng cường tài chính quốc gia, cung cấp nguồn vốn phát triển cơ sở hạ tầng.  Việt Nam được quốc tế đánh giá là một trong những quốc gia thu hút đầu tư nước ngoài thành công nhất khu vực và trên thế giới, trở thành địa điểm đầu tư tin cậy, hiệu quả trong mắt các nhà đầu tư nước ngoài.  Đầu tư nước ngoài cung cấp nguồn vốn quan trọng cho các dự án phát triển và cơ sở hạ tầng,  kết cấu hạ tầng kinh tế – xã hội từng bước được đầu tư đồng bộ, đặc biệt là hạ tầng giao thông và hạ tầng khu, cụm công nghiệp, góp phần quan trọng trong thu hút đầu tư và giúp tăng cường nguồn tài chính quốc gia của Việt Nam.

– Nhiều mô hình quản lý, công nghệ mới được chuyển giao.  Việc hợp tác với nước ngoài thường đi kèm với việc chuyển giao công nghệ, kiến thức và nâng cao năng lực sản xuất cạnh tranh.  Nhiều công nghệ mới được nhập vào Việt Nam, nhất là trong các lĩnh vực viễn thông, dầu khí, điện tử, tin học, sản xuất ôtô, sợi vải cao cấp, các ngành như công nghiệp chip bán dẫn, năng lượng tái tạo, hydrogen xanh, nông nghiệp công nghệ cao, đổi mới sáng tạo, trung tâm tài chính quốc tế, logistic công nghệ cao… Đây là các ngành mang tính bắt nhịp với xu thế thế giới, có giá trị gia tăng cao và các nhà đầu tư nước ngoài là người thực hiện tốt nhất.  Các doanh nghiệp này cũng đã đem lại những mô hình quản lý tiến tiến cùng phương thức kinh doanh hiện đại, điều này đã thúc đẩy các doanh nghiệp trong nước đổi mới công nghệ, nâng cao chất lượng sản phẩm, tạo sự cạnh tranh lành mạnh giữa các doanh nghiệp, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

– Đào tạo nguồn nhân lực cho nhu cầu nhân lực cao tại Việt Nam.  Hiện nay, nhiều doanh nghiệp với vốn đầu tư nước ngoài đã phần nào góp phần đào tạo đội ngũ nhân viên chuyên nghiệp, có trình độ để có thể đáp ứng được nhu cầu của các nhà tuyển dụng, tạo động lực để lực lượng lao động đầu tư trình độ, tay nghề của bản thân, từ đó tạo ra những đội ngũ lao động chuyên nghiệp cao.  Xu hướng này cũng đã góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của lao động Việt Nam, thúc đẩy quá trình chuyển từ lao động giản đơn, thu nhập thấp sang lao động có trình độ chuyên môn kỹ thuật,  thành những cán bộ kỹ thuật, cán bộ quản lý giỏi nòng cốt trong các doanh nghiệp  và có thu nhập cao.

– Giải quyết việc làm  và thu nhập ổn định cho lao động Việt Nam.  Khu vực đầu tư nước ngoài cũng có nhiều đóng góp trong tạo việc làm cho người dân Việt Nam, góp phần chuyển dịch cơ cấu lao động và cải thiện chất lượng nguồn nhân lực,  tạo công ăn việc làm cho nhiều cá nhân. Thu nhập bình quân trong các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài luôn cao hơn 20% so với khu vực ngoài nhà nước.  Một số doanh nghiệpcó vốn đầu tư nước ngoài đã đi đầu trong việc thực hiện trách nhiệm xã hội doanh nghiệp, nâng cao chất lượng đời sống của người lao động, đóng góp cho cộng đồng và toàn xã hội phù hợp với quy định của pháp luật nước ta và các tiêu chuẩn quốc tế.

Đồng hành và phát triển cùng doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

Là cam kết của chính phủ Việt Nam tại Hội nghị Thủ tướng Chính phủ với cộng đồng doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam ngày 16/10/2023.  Nhận định điều kiện khó khăn, tình hình thế giới và khu vực có nhiều biến động phức tạp.  Tiếp tục củng cố và tăng cường niềm tin của nhà đầu tư đối với môi trường đầu tư, kinh doanh, chính sách của chính phủ,  Thủ tướng Phạm Minh Chính nêu rõ 3 cam kết với nhà đầu tư nước ngoài tại Việt Nam:

Thứ nhất, luôn bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhà đầu tư trong bất cứ trường hợp nào.

Thứ hai, luôn đồng hành cùng các doanh nghiệp vượt qua những khó khăn, thách thức, tranh thủ thời cơ, thuận lợi để các nhà đầu tư nước ngoài bảo đảm lợi ích, hoạt động ổn định lâu dài ở Việt Nam trên nguyên tắc lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ.

Thứ ba, không hình sự hóa các quan hệ kinh tế, dân sự nhưng xử lý những người làm sai, vi phạm pháp luật để bảo vệ người làm đúng, tạo môi trường, hệ sinh thái sản xuất, kinh doanh công khai, minh bạch, bình đẳng, lành mạnh và bền vững.

Một số chính sách thu hút đầu tư nước ngoài tại Việt Nam

Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài là một trong những nhân tố quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế của một quốc gia, đặt biệt là với các nước đang phát triển như Việt Nam.  Thấy được vai trò của các nhà đầu tư nước ngoài cũng như thực hiện cam kết đồng hành, phát triển, Chính phủ Việt Nam đã có những chính sách rất thiết thực để thu hút các doanh nghiệp nước ngoài đầu tư vào Việt Nam.

– Tạo lập môi trường thuận lợi hấp dẫn các nhà đầu tư.  Một môi trường đầu tư hấp dẫn luôn là yếu tố quyết định đầu tiên thu hút sự chú ý của các nhà đầu tư.  Chính phủ Việt Nam tạo mọi điều kiện để có môi trường thuận lợi, an toàn, minh bạch cho các nhà đầu tư nước ngoài yên tâm đầu tư lâu dài tại Việt Nam.  Việt Nam chủ trương thu hút, hợp tác đầu tư có chọn lọc, ưu tiên thu hút các dự án thuộc lĩnh vực công nghệ cao, đổi mới sáng tạo, nghiên cứu phát triển.  Bình đẳng cùng phát triển, cùng có lợi, cùng có trách nhiệm với xã hội với người lao động, bảo vệ môi trường, lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ, hướng đến các chuẩn mực giữ vững ổn định chính trị xã hội, tháo gỡ những điểm nghẽn về thể chế pháp luật, hạ tầng cơ sở, nguồn nhân lực,  phát triển các chuỗi cung ứng, giảm chi phí giao dịch, đặc biệt là chi phí hành chính, xây dựng môi trường – chính sách ổn định, có tính dự báo cao, thực thi minh bạch và trách nhiệm giải trình, hợp tác thân thiện, lắng nghe, tôn trọng ý kiến của nhau, cùng giải quyết các khó khăn, thách thức… là các chủ trương được Chính phủ đưa ra và thực hiện trong quan hệ hợp tác đối với nhà đầu tư nước ngoài.

– Thực hiện các đảm bảo cho nhà đầu tư an tâm hoạt động.  Chính sách đảm bảo  đầu tư  tại Điều 10, 11, 12, 13 Luật Đầu tư 2020 nhằm thực hiện đảm bảo cho nhà đầu tư nước ngoài:  Quyền sở hữu tài sản,không bị quốc hữu hóa hoặc bị tịch thu bằng biện pháp hành chính, được thanh toán, bồi thường theo quy định của pháp luật về trưng mua, trưng dụng tài sản trong trường hợp Nhà nước trưng mua.  Quyền chuyển tài sản của nhà đầu tư nước ngoài ra nước ngoài sau khi thực hiện đầy đủ nghĩa vụ tài chính đối với Nhà nước Việt Nam theo quy định của pháp luật.  Đảm bảo hoạt động đầu tư kinh doanh, không bắt buộc thực hiện mua hoặc sử dụng hàng hóa dịch vụ từ nhà sản xuất trong nước,... Đảm bảo đầu tư kinh doanh trong trường hợp thay đổi pháp luật, được áp dụng hưởng ưu đãi đầu tư tiếp tục hay thay đổi ưu đãi theo quy định có lợi cho nhà đầu tư…

– Ưu về đất đai, thuế cho nhà đầu tư nước ngoài.  Căn cứ theo Khoản 1 Điều 15 Luật Đầu tư 2020 và Điều 5, Điều 6 Nghị định 57/2018/NĐ-CP, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài có dự án nông nghiệp thuộc đối tượng ưu đãi đầu tư, khuyến khích đầu tư hay đặc biệt ưu đãi đầu tư được miễn, giảm tiền thuê đất và thuế sử dụng đất.  Thời gian miễn, giảm lên đến 15 năm kể từ ngày Nhà nước cho thuê và giảm 50% tiền thuê trong 07 năm tiếp theo tùy theo dự án được thực hiện thuộc lĩnh vực đặc biệt ưu đãi, địa bàn có điều kiện kinh tế xã hội đặc biệt khó khăn, sử dụng 50% lao động là thương binh… Căn cứ Thông tư 78/2014 của Bộ Tài chính, tùy vào dự án đầu tư mà doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài được ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp như: Hưởng thuế suất ưu đãi 10% trong vòng 15 năm, hưởng thuế suất ưu đãi 17% trong thời gian 10 năm,  hưởng thuế suất ưu đãi 10% trong suốt thời gian hoạt động, được miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp.  Doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài sẽ được miễn thuế nhập khẩu cho các dự án đầu tư thuộc các ngành nghề, địa bàn quy định tại Nghị định 31/2021/NĐ-CP.  Và các hàng hóa nhập khẩu để tạo tài sản cố định, nguyên liệu, vật tư, linh kiện, để thực hiện dự án trong thời hạn 5 năm đối với nguyên liệu, vật tư, linh kiện trong nước chưa sản xuất được theo Điều 14 và Điều 15 Nghị định 134/2016/NĐ-CP.

– Những khoản hỗ trợ và ưu đãi đầu tư đặc biệt.  Điều 18 Luật Đầu tư 2020 cho thấy Chính phủ có nhiều hình thức hỗ trợ đầu tư đặc biệt dành cho các nhà đầu tư nước ngoài:  Hỗ trợ phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội trong và ngoài hàng rào dự án đầu tư, hỗ trợ đào tạo, phát triển nguồn nhân lực, hỗ trợ tín dụng, hỗ trợ tiếp cận mặt bằng sản xuất, kinh doanh, hỗ trợ cơ sở sản xuất, kinh doanh di dời theo quyết định của cơ quan nhà nước, hỗ trợ khoa học, kỹ thuật, chuyển giao công nghệ, hỗ trợ phát triển thị trường, cung cấp thông tin, hỗ trợ nghiên cứu và phát triển.  Bên cạnh đó, để khuyến khích phát triển một số dự án đầu tư có tác động lớn đến phát triển kinh tế – xã hội, Chính phủ còn áp dụng ưu đãi, hỗ trợ đầu tư đặc biệt cho các dự án đầu tư theo Điều 20 Luật Đầu tư 2020…

Việc thu hút được các tập đoàn lớn nước ngoài đầu tư vào Việt Nam đã là một thành công, nhưng để giữ chân các nhà đầu tư là một áp lực rất lớn, đòi hỏi Việt Nam phải tiếp tục có những cải thiện hơn nữa về chính sách, thể chế…

Cùng tìm hiểu ở những bài viết tiếp theo.  Đừng quên theo dõi và cập nhật những thông tin hữu ích trên trang web của chúng tôi. Khi cần, hãy liên hệ với chúng tôi để được hướng dẫn chi tiết hơn: letran@corporatecounsels.vn